สาระเกษตร » วัสดุปลูกต้นไม้ชนิดต่าง ๆ + ทำความรู้จัก “ดิน” และ “ไฮโดรโปนิกส์”

วัสดุปลูกต้นไม้ชนิดต่าง ๆ + ทำความรู้จัก “ดิน” และ “ไฮโดรโปนิกส์”

3 มีนาคม 2024
170   0

เมื่อเราพูดถึงการปลูกต้นไม้ พี่หมีฟันธงว่าร้อยทั้งร้อยก็ต้องคิดถึงภาพการปลูกลงในดินซึ่งเป็นสิ่งที่มนุษย์เราทำสืบต่อกันมาหลายชั่วอายุคนนับตั้งแต่มนุษยชาติรู้จักการทำการเกษตรทว่าทุกวันนี้เทคโนโลยีที่ก้าวหน้าและประดิษฐกรรมอันชาญฉลาดจากความคิดของมนุษย์ ทำให้เรามีวัสดุปลูกต้นไม้หลากหลายชนิดให้เลือกใช้ อีกทั้งยังเป็นการก้าวข้ามข้อจำกัดที่เคยเป็นปัญหาของคนยุคก่อน เช่น การทำการเกษตรในพื้นที่ที่จำกัดด้วยระบบไฮโดรโปนิกส์ เป็นต้น

image 2

การที่ต้นไม้สุขภาพดีต้องมีรากที่แข็งแรง ต้นไม้จะมีรากที่แข็งแรงได้จำเป็นต้องมีวัสดุปลูกที่เหมาะสม โดยวัสดุปลูกมีมากมายหลายชนิดให้เราเลือกใช้ ตั้งแต่วัสดุที่เราคุ้นชินเป็นอย่างดิน ไปจนถึงวัสดุปลูกอื่นที่ไม่ใช้ดินเลยเพื่อไม่ให้สับสน พี่หมีขอแยกวัสดุปลูกออกเป็น 2 ประเภทใหญ่ ๆ ได้แก่ วัสดุปลูกที่มีสถานะเป็นของแข็งซึ่งรวมถึงดินด้วย และแบบที่มีสถานะเป็นของเหลวหรือการใช้ปุ๋ยละลายลงไปในน้ำโดยตรงไม่ต้องผ่านชั้นดินหรือวัสดุอื่นใด ซึ่งปัจจุบันนี้เป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลายในชื่อ ”ไฮโดรโปนิกส์”ก่อนที่เราจะไปทำความรู้จักวัสดุปลูกต้นไม้แต่ละประเภท พี่หมีอยากให้ทุกคนคำนึงถึงคุณสมบัติด้านล่างเหล่านี้ซึ่งถือว่าเป็นมาตรฐานที่วัสดุปลูกพึงมีมีอากาศไหลผ่านตลอดเวลามีน้ำเข้าถึงรากเพื่อให้พืชอิ่มน้ำมีช่องระบายน้ำเพื่อป้องกันไม่ให้เกิดปัญหารากเน่ามีปุ๋ยและธาตุอาหารที่เพียงพอเข้าไปหล่อเลี้ยงบริเวณรากของพืชในปริมาณที่เหมาะสมและสม่ำเสมอในกรณีที่ใช้วัสดุปลูกแบบแข็งเราควรคำนึงถึงความหยาบและละเอียดของวัสดุที่เราใช้ เพราะทั้งสองปัจจัยนี้ส่งผลโดยตรงต่อปริมาณของออกซิเจนและไอออนปุ๋ยรวมถึงน้ำไปสู่ต้นไม้ของเรา


“ไฮโดรโปนิกส์” ปลูกได้ไม่ใช้ดิน


image 5


วัสดุปลูกแบบแข็งในท้องตลาด


  1. กาบมะพร้าว (Coconut coir)image 1
  2. เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมราคาไม่แพงหรือฟรีมีความพรุนหรือช่องว่างกว้างมาก
  3. อาจจะมีการปนเปื้อนของเกลือในปริมาณสูง จำเป็นต้องมีการปรับสภาพก่อนใช้งานสามารถปล่อยธาตุอาหารที่เราไม่ต้องการออกมาปนเปื้อนกับปุ๋ยของเรา การแก้ปัญหานี้จำเป็นที่จะต้องใช้ปุ๋ยสูตรพิเศษสำหรับกาบมะพร้าวเท่านั้นย่อยสลายช้า (ไม่ใช่ปัญหาใหญ่)เพอร์ไลท์/หินอสัณฐานภูเขาไฟ (Perlite)image 2
  4. มีความพรุนสูงไม่ต้องเตรียมพร้อมก่อนใช้งานมีค่ากรดเบสหรือ pH เป็นกลางสามารถนำกลับมาใช้ใหม่หลังจากทำความสะอาดเป็นวัสดุที่มีคุณสมบัติเฉื่อย หมายความว่าไม่ทำปฏิกิริยากับสารเคมีหรือสิ่งเร้าได้ง่าย
  5. เพอไลท์มีน้ำหนักที่เบาเกินกว่าจะใช้เป็นวัสดุปลูกเดี่ยวได้จึงจำเป็นที่จะต้องนำไปผสมกับวัสดุอื่น ๆ เช่น ดินเป็นต้นไม่มีประสิทธิภาพในการอุ้มน้ำ (ถือว่าเป็นข้อดีถ้าต้องการการระบายน้ำที่ดี)ก้อนดินเหนียว (Clay pebbles)image 3

ข้อดีอุ้มน้ำได้ดีเยี่ยมสามารถปรับเปลี่ยนโครงสร้างด้วยการบดเพื่อให้การระบายน้ำดีขึ้นไม่ทำปฏิกิริยากับสารเคมีนำกลับมาใช้ใหม่ได้และทนทานข้อเสียต้องรดน้ำในปริมาณที่มากขึ้นถ้ารดน้ำไม่เพียงพอจะลอยต้องล้างทำความสะอาดเพื่อกำจัดฝุ่นก่อนนำไปใช้เพื่อป้องกันการอุดตันอุปกรณ์ต่าง ๆเนื่องจากมีความหนาแน่นน้อยจึงไม่เหมาะที่จะใช้เพื่อการเพาะเมล็ด เพราะเมล็ดอาจจะตกลงไปที่ก้นกระถางได้ฉนวนใยหิน (Stone wool)image 4ฉนวนใยหินเป็นวัสดุสังเคราะห์ที่ใช้กันอย่างแพร่หลายในวงการเกษตร ทำมาจากเศษวัสดุหินประเภทต่าง ๆ เช่น หินบะซอลต์ เป็นต้นข้อดีเป็นวัสดุที่มีความเฉื่อยอุ้มน้ำได้ดีช่วยให้รากของต้นไม้ระบายอากาศได้ดีมีหลายขนาดและรูปทรงให้เลือก สามารถสั่งทำได้ข้อเสียมีค่ากรดเบสหรือ pH ที่ค่อนข้างสูงเนื่องจากส่วนผสมที่เป็นหินบะซอลต์ทำให้ต้องมีการบัฟเฟอร์ก่อนนำไปใช้มีความเสี่ยงที่จะทำให้เกิดอาการรากเน่าทำให้เกิดการระคายต่อผิวและปอดวัสดุปลูกบางชนิดสามารถนำมาใช้เป็นวัสดุปลูกหลักหรือจะนำไปผสมกับวัสดุปลูกชนิดอื่น ๆ เพื่อให้ได้วัสดุปลูกที่มีคุณสมบัติเหมาะสมกับต้นไม้ที่เรากำลังปลูกมากที่สุด ซึ่งนับว่าเป็นการมิกซ์แอนด์แมทช์คุณสมบัติที่มีในแต่ละวัสดุนั่นเอง


“ดิน” วัสดุปลูกยอดนิยมตลอดกาล


image 1

ดินมีองค์ประกอบที่หลากหลายแปรผันไปตามสภาพพื้นที่และปัจจัยอื่น ๆ ซึ่งแตกต่างกันไปทั่วโลก แต่ก็มีองค์ประกอบหลักร่วมกัน ได้แก่ อากาศ แร่ธาตุ น้ำ และซากพืชซากสัตว์ที่ทับถมกัน ปัจจัยเหล่านี้ล้วนช่วยประกอบสร้างระบบนิเวศของสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กหรือจุลินทรีย์ที่มีความหลากหลายที่มีประโยชน์ต่อพืชองค์ประกอบทางเคมีก็เป็นอีกปัจจัยสำคัญที่มีผลต่อการดูดซับแร่ธาตุและสารอาหารในดิน ซึ่งเกี่ยวข้องโดยตรงต่อความสามารถของพืชในการดูดซึมธาตุอาหารเหล่านี้ไปใช้ โดยองค์ประกอบทางเคมีในที่นี้มักจะหมายถึงค่า “ความจุแลกเปลี่ยนแคตไอออน (cation exchange capacity)” เป็นตัวใช้บ่งชี้ปริมาณสารอาหารในดินดินเหนียวและซากพืชซากสัตว์ (หลายคนอาจรู้จักกันในชื่อ ฮิวมัส [humus]) เป็น 2 องค์ประกอบที่มีไอออนประจุลบซึ่งโดยธรรมชาติจะดึงดูดไอออนประจุบวกซึ่งก็คือประจุของไอออนที่เป็นสารอาหารเกือบทั้งหมดนั่นเอง ช่วยเพิ่มความสามารถในการดูดซึมสารอาหารของพืชที่อยู่ในดินเพราะสารอาหารอยู่กับที่และส่งผลให้มีค่ากรดเบสหรือ pH ที่เป็นธรรมชาติความสามารถของดินในการลดการเปลี่ยนแปลงของค่า pH สร้างความเสถียรให้กับความสามารถในการละลายของไอออนธาตุอาหารในกรณีที่ค่า pH ตามธรรมชาติตรงกับช่วงค่าระดับพิสัยการทำละลายของไอออนนั้น ๆแต่ดินที่ต่างชนิดกันก็มีค่า pH ที่แตกต่างกันออกไปอันเป็นปัจจัยมาจากองค์ประกอบของดินนั่นเองและแน่นอนว่าส่งผลโดยตรงต่อความสามารถในการละลายของไอออนแม้ว่าพืชจะสามารถปรับตัวให้เข้ากับสิ่งรอบข้างได้ แต่ละสายพันธุ์ก็มีจุดอ่อนและเงื่อนไขทางสภาพแวดล้อมที่ไม่คุ้นชินทำให้เกิดอาการขาดสารอาหารได้ ตัวอย่างเช่น บลูเบอร์รี่และต้นสนสามารถโตได้ดีในดินที่มีค่า pH ต่ำและไม่พบกับสภาวะขาดสารอาหาร นั่นเป็นเพราะว่าพืชแต่ละสายพันธุ์เหมาะกับค่าพิสัย pH ที่ต่างกันออกไป

image

สิ่งที่เราทำได้และควรทำคือวัดค่า pH ของดินก่อนที่จะทำการปลูกพืชใดใดเพื่อใช้ประเมินว่าดินนี้เหมาะที่จะใช้ปลูกพืชหรือสายพันธุ์พืชใดมากที่สุด ในทางกลับกันถ้าต้นไม้ที่คุณกำลังปลูกอยู่ดูแคระแกรนหรือโตช้าผิดปกติ นักปลูกก็ควรที่จะวัดค่า pH ในดินที่ใช้ซึ่งอาจทำให้รู้สาเหตุและแก้ไขได้ถูกต้องหลักการทำงานของการดูดซึมธาตุอาหารไม่ต่างอะไรกับไฮโดรโปนิกส์นั่นคือน้ำในดินจะพาธาตุอาหารที่ละลายแล้วไปสู่บริเวณรากพืช แต่สิ่งที่ต่างกันคือธาตุอาหารจะไม่ได้อยู่ในน้ำโดยตรงแต่จะมาจากซากพืชซากสัตว์ ซึ่งผ่านการย่อยสลายของสิ่งมีชีวิตเล็ก ๆ หรือจุลินทรีย์จุลินทรีย์เหล่านี้มีหน้าที่สำคัญในการรักษาและพัฒนาความอุดมสมบูรณ์ของพื้นดินอีกทั้งยังช่วยให้ต้นไม้ที่อยู่ในดินเจริญเติบโต ตัวอย่างเช่น กระบวนการไนตริฟิเคชัน คือการเปลี่ยนแปลงสารประกอบไนโตรเจนไปเป็นไนไตรท์และไนเตรทโดยแบคทีเรีย ทำให้พืชสามารถดูดซึมนำไปใช้ได้เราสามารถพบกับจุลินทรีย์ในสิ่งแวดล้อมตลอดเวลาเราจะสามารถพบจุลินทรีย์ได้ทั่วไปในบริเวณรากของพืช ไม่ว่าจะเป็นวัสดุปลูกชนิดใดก็ตาม

image

การที่เรารู้คุณสมบัติของวัสดุปลูกชนิดต่าง ๆ ที่มีขายทั่วไปในท้องตลาด จะช่วยให้เราสามารถตัดสินใจเลือกวัสดุที่เหมาะกับชนิดของต้นไม้ที่เรากำลังจะปลูกได้ถูกต้องมากขึ้นแล้วจะเป็นผลดีต่อตัวต้นไม้เองนอกจากจะได้วัสดุที่เหมาะสมแล้วเรายังสามารถประหยัดเงินในกระเป๋าจากการสุ่มตัดสินใจซื้อของแต่สุดท้ายก็ไม่ได้ใช้ซึ่งเป็นเรื่องที่เกิดขึ้นบ่อย ๆ ในกลุ่มผู้ที่เริ่มปลูกต้นไม้เป็นงานอดิเรกและมักจะช้อปปิ้งออนไลน์

ขอขอบคุณข้อมูล : fourfarm.com